مجموعه مقالات حاضر یادگارنامه استاد بی بدیل و پژوهشگر حقیقت جو،پر شکیب و توان و مهرروز به تاریخ و فرهنگ و مردم سرزمین خویش،دکتر محمد محمد ملایری است که دوستان فرهنگی استاد به پاس مقام علمی و جستارهای دانشورانه ایشان پیشکش کرده اند. این نوشته ها داستان غم انگیزی زبونی ایران اواخر حکومت ساسانی و جسارت و گستاخی اعراب،چگونگی حمله به ایران،علت های شکست ایرانیان و پی آمدای این شکست ننگ آفرین را بر می رسد.غبار از چهره حقیقت برداشته،تداوم ارزش های فرهنگی و ساختارها و نهادهای اداری دوران ساسانی پس از حمله اعراب را اثبات می نماید و به تشریح روش ناهنجار و تعصب آلوده مورخان و نویسندگان عرب می پردازد که می کوشیدند از راه تعریب نام های خانوادگی و جغرافیای ایران،و مهم تر از همه با توسل به تحریف تاریخ اجتماعی و سیاسی ایرانیان فرهنگ و تمدن پیش از اعراب ایران را خوار و ناچیز جلوه دهند و ژرفا و گستره نقش ایران در پیدایش و نضج تمدن اسلامی را راست پوشی نمایند. چگونگی انتقال فرهنگ عصر ساسانی به عصر اسلامی بر مبنای نگاهی جامعه شناختی نموده میشود و اینکه تا چه اندازه ساز وبرگ دفتر و دیوان و کشورداری و فرمانگزاران جهان نوپای مسلمان وام دار فرهنگ و اندیشه علمی و سیاسی و اجتماعی و دیوانی ایرانشهر بوده است.